Simon Chair in Political Economy | Trustee Chair in Chinese Business and Economics | Scholl Chair in International Business

Email not displaying correctly?
View it in your browser.

What’s Inside the U.S.-China Phase One Deal? 

Matthew Goodman, Scott Kennedy, William Reinsch, Stephanie Segal, & Jack Caporal 

January 15, 2020

Read Online

On January 15, President Donald Trump and China’s Vice Premier Liu He held a long-anticipated ceremony in the East Room of the White House to sign a “Phase One” U.S.-China trade deal. The document, entitled “Economic and Trade Agreement Between the United States of America and the People’s Republic of China,” runs to 96 pages with eight chapters, covering intellectual property, technology transfer, trade in food and agriculture products, financial services, macroeconomic policies and currency, expanding trade, and dispute resolution. As part of the deal, China has agreed to increase its purchases of U.S. goods and services by at least $200 billion over the next two years compared to 2017 imports. For its part, the United States will trim some tariffs but maintain them on $360 billion worth of Chinese imports, the bulk of the bilateral trade.
 
The deal is written like a traditional trade agreement, with a range of substantive and process commitments by both sides that will only be as strong as the degree to which they are implemented by both sides. For now, it puts a pause on trade tensions between the world’s two largest economies that had been escalating for much of the past two years. However, it leaves many structural issues—notably Chinese subsidies and other industrial policies—unaddressed. Whether, when, and how “Phase Two” negotiations between the two sides move ahead remains unclear.
 
Q1: What did the two sides agree to on intellectual property?
 
A1: China’s theft of U.S. intellectual property and its relatively weak intellectual property (IP) protections were among the original core complaints highlighted in the Office of the U.S. Trade Representative’s (USTR) Section 301 Report. China has made commitments to improve its intellectual property environment in the past; however, the Phase One agreement includes some procedural innovations that may result in better monitoring, implementation, and enforcement of China’s obligations. The agreement requires that China publish an action plan that details how and when China will implement its IP obligations. The agreement also requires that China increase IP enforcement actions in a number of areas and regularly publish data on the impact of those actions. The action plan, along with regularly published data on IP enforcement, should provide the United States benchmarks to measure China’s implementation of its obligations.
 
The Phase One agreement requires that China beef up its intellectual property regime in a number of areas, including in connection to counterfeit and pirated goods and pharmaceuticals. It also requires that China improve its protection of trade secrets and business confidential information. China has also agreed to harsher penalties for IP theft in order to deter theft from occurring.
 
Notably, the chapter does not require the United States to change or introduce any new measures. Rather, it affirms that the existing U.S. measures comply with the obligations in the IP chapter.
 
Q2: How significant are the agricultural commitments?
 
A2: U.S. agricultural exports to China have plummeted since 2017 when China was the United States’ second-largest destination for agricultural and related products. Amid the winnowing of a massive export market, two years of terrible weather, and collapsing commodity prices, farm bankruptcies and total farm debt reached record levels in 2019. The Phase One agreement on agriculture will provide two much-needed shots in the arm for farmers.
 
Chinese purchasing commitments are the first shot in the arm. The agreement requires that China purchase at least $40 billion in U.S. agricultural and related products annually for the next two years. While that purchase commitment locks China in as a destination for U.S. crops and keeps U.S. farmers busy, it is not clear that the United States can supply that amount of agricultural goods to China. At a minimum, the United States may have to divert exports that would have gone to other markets to China. Also unclear is whether China would allow itself to become more reliant on U.S. agricultural imports than ever before, or whether U.S. farmers are willing to put all their eggs in the China basket. U.S. agricultural exports to China peaked in 2013, when U.S. farmers sent some $29 billion worth of product to China, $11 billion below the Phase One obligation. Finally, purchasing commitments are more in line with a state-driven economic model than a market-driven model, the latter of which the United States aims for China to adopt.
 
The second shot in the arm comes from the elimination of Chinese non-tariff barriers, which have limited a variety of U.S. agricultural exports. The elimination of those barriers should create more long-lasting, structural improvement in the outlook for agricultural exports to China.
 
Q3: What commitments does the agreement include on currency and financial market opening?
 
A3: Commitments under the “Macroeconomic Policies and Exchange Rate Matters” chapter of the Phase One agreement do not go beyond what has already been agreed in the context of the G20, specifically to refrain from competitive devaluations and the targeting of exchange rates for competitive purposes; and the International Monetary Fund (IMF), specifically to avoid exchange rate manipulation. In fact, transparency commitments under the agreement explicitly acknowledge the absence of new commitments, indicating the United States and China “shall continue to disclose publicly” international reserves and balance of payments data. What is new is the potential dilution of Treasury’s role when it comes to resolving any disputes, which will be directed to the Bilateral Evaluation and Dispute Resolution Arrangement under USTR. USTR, in turn, may consult with other agencies, but there is no obligation, putting Treasury in a secondary role on macroeconomic and exchange rate matters. (On this point, it’s worth noting the agreement’s affirmation of monetary policy autonomy for both the United States and China; and that either party may request the involvement of the IMF.) Another aspect of the agreement is the tension between exchange rate flexibility—along the goal of U.S. engagement with China on exchange rates—and exchange rate stability. This tension likely reflects U.S. concerns that market forces may well weaken the Chinese renminbi against the dollar, a sentiment reflected in Treasury’s most recent foreign exchange report, which, while it lifted the August 2019 designation of China as a currency manipulator, noted concern with “continued dollar strength.”
 
Similarly, the financial services chapter largely affirms market-opening commitments made by Vice Premier Li last summer to end foreign investor ownership limits in the financial sector in 2020. On the margins, specific pledges—for instance, taking a parent company’s overseas assets into account when granting licenses in China—should lower barriers to entry in the Chinese market, while the enforcement mechanism may help achieve greater compliance with these commitments. While the chapter emphasizes the “mutually beneficial” nature of market opening, the idea may be challenged by an increased sensitivity to national security factors in both countries. Despite the traditional Chinese focus on “reciprocity” in negotiated documents, U.S. commitments in the financial services chapter essentially boil down to the United States acknowledging pending Chinese applications in banking, insurance, and securities sectors.
 
Q4: How strong is the enforcement component of the agreement?
 
A4: If measured by size, coming in at just six pages, the “Bilateral Evaluation and Dispute Resolution” chapter is the least significant element of the deal. But that doesn’t do justice to the significance of this component, which is relatively clear and straightforward. There is a tiered process. At the top will sit the U.S. trade representative and designated vice premier and below them the deputy U.S. trade representative and a designated vice minister. For day-to-day matters, both sides will create a “Bilateral Evaluation and Dispute Resolution Office.” If one side feels the other party isn’t keeping to their commitments, it may submit an “appeal” to the other side. If the standing offices can’t reach a resolution, the dispute is escalated to the deputies and then to the top leaders. Should no resolution be achieved, “the Complaining Party may resort to taking action based on facts provided during the consultations, including by suspending an obligation under this Agreement or by adopting a remedial measure in a proportionate way that it considers appropriate with the purpose of preventing the escalation of the situation and maintaining the normal bilateral trade relationship.” Critically, should one side take such a remedial action, the agreement states that the other side is forbidden from taking counter penalties; instead, the only remedy is to withdraw from the agreement, which either party can do with 60-day written notice.
 
Other U.S. trade agreements have had enforcement provisions, but this one is distinctive in the level of unilateral authority it gives both parties. Although U.S. commitments are most often summarized by the statement, “The United States affirms that existing U.S. measures afford treatment equivalent to that provided for in this Article,” China would also be within its rights to adopt penalties should it find the United States not in compliance, and the United States itself could not respond in kind.
 
What is unclear is how broadly the agreement applies to the relationship. It appears that enforcement only applies to the specific commitments in this agreement, but one can expect that there will be pressure from the U.S. side for other issues outside the deal to be addressed through this process. Conversely, another challenge will be what happens when either side takes market-restricting actions that they claim are not related to this agreement, yet the other side finds discriminatory and broadly relevant to the trade relationship.
 
In sum, although the enforcement element of the deal looks rather robust and could help keep China to its commitments, it is also possible to see how this element is not airtight and could generate unforeseen challenges in the future. As a result, successful enforcement will depend heavily on the consistent good-faith effort of both sides.
 
Matthew P. Goodman is senior vice president, senior adviser for Asian economics, and holds the Simon Chair in Political Economy at the Center for Strategic and International Studies (CSIS) in Washington, D.C. Scott Kennedy is senior adviser and the Trustee Chair in Chinese Business and Economics at CSIS. William Reinsch holds the Scholl Chair in International Business at CSIS. Stephanie Segal is a senior fellow of the CSIS Simon Chair in Political Economy. Jack Caporal is an associate fellow with the CSIS Scholl Chair in International Business.

Critical Questions is produced by the Center for Strategic and International Studies (CSIS), a private, tax-exempt institution focusing on international public policy issues. Its research is nonpartisan and nonproprietary. CSIS does not take specific policy positions. Accordingly, all views, positions, and conclusions expressed in this publication should be understood to be solely those of the author(s).
 
© 2020 by the Center for Strategic and International Studies. All rights reserved.

Nhiều khi đi trên đường có những suy nghĩ và tâm trạng cứ muốn viết ra mà không sao viết được, đừng nói tới chuyện chia sẻ. Những lúc đó cứ muốn đọc vào một cái máy nào đó để nó ghi lại cảm xúc của mình. Thật ra Google đã có chức năng ghi lại khá chính xác những gì mình đọc ra. Tuy nhiên vẫn còn chưa tương tác được. Tôi nghĩ có thể gắn một cái chip nhỏ ở đâu bên trong hàm, nối với hệ thần kinh để có thể đọc được suy nghĩ của mình, và nếu muốn thì người dùng có thể nhẩm trong đầu một đoạn mật mã để cho phép ý đó lan toả tới người khác. Như vậy không cần phải post, up gì mất công. Một dạng truyền âm nhập mật giữa những nhóm với nhau, phối hợp... tác chiến.

Đó là hôm rồi khi chúng tôi đi xe về lại Anh, Kinh Đô Ánh Sáng ở phía sau lưng cùng những người Bạn và những trò khùng điên nhất cùng nhau, để đi vào những vùng đèo núi mang những tên lạ lùng như Môi của Chim (Birdlip) hay Bảy dòng Suối (Seven Springs) và Ngón tay của cá (Fish Fingers). Thường sau khi qua đò ở Dover trời đã sập tối, tầm 4 giờ chiều, xe chúng tôi đi vào những vùng sương mù dày đặc. Bốn bề là tịch mịch và sương giá, không âm thanh, không hình ảnh, chỉ cắm cúi đi theo hai đèn sương mù lúc ẩn lúc hiện của chiếc xe đi trước. Thầm mong là nó đừng đi nhanh quá để lại mình chúng tôi với không gian chỉ màu trắng sữa, vì biết đâu trước mặt mình có thể là một ngọn đồi với bầy ngựa một sừng hay những nhà thờ cổ với những ngôi mộ-phiến đá nghìn năm nào đó.

Những khi đó, nhất là mới chia tay Paris, một câu hỏi cứ vảng vảng vất hoài tâm trí: chúng tôi đang đi đâu đây? Giờ viết lại thì câu hỏi đó có thể ghi ra nhưng giữa đêm sương trên con đường dài thì câu hỏi đó chỉ là một cảm giác khó định. Nó cũng giống như cái bàng bạc và trống trống trong lòng tự hỏi mình đang đi về đâu của những khi gần hai mươi năm về trước dán sát mặt vào cửa kính của máy bay, nhìn ra bên ngoài những ngọn đèn của sân bay Tân Sơn Nhất và rồi của thành phố Sài Gòn lập loè như những ngọn đuốc, những ngọn "đuốc réo vui tự do".

Cũng may là cái cảm giác-câu hỏi đó dầu lặp lại lúc này lúc khác khi ra đi hay trở về nhưng cũng sớm nhường chỗ cho những bận rộn, lo âu đời thường và thú vị, của những bạn bè mới gặp lại và chia tay, nhiều người là mãi mãi.

Hôm rồi có người bạn ở Canada rủ sáng chơi. Tôi nói thử chuẩn bị một xe trượt tám chú chó để có gì theo đường vịnh Hudson đi ngược dòng sông Yukon đến trại Mười hai Cây sồi chơi. Bạn tôi cười. Chắc chúng tôi cũng sẽ làm thôi nhưng phải chờ khi băng đã đủ dầy và chuẩn bị lương khô không quá nhiều để không quá nặng nhưng cũng phải đủ để qua hai mùa trăng.

HAI TỬ HUYỆT CỦA CHẾ ĐỘ

Hoàng Xuân Phú (*)

Có lẽ lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) quan niệm rằng

- quy định về quyền lãnh đạo của ĐCSVN đối với Nhà nước và xã hội, và

- quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước quản lý

tại Điều 4 và Điều 17–18 của Hiến pháp 1992 là hai tử huyệt của chế độ. Vì vậy, dư luận càng muốn hủy bỏ hoặc sửa đổi hai quy định đó, thì họ càng kiên quyết bảo lưu. Chúng nằm trong định hướng bất di, bất dịch của lãnh đạo đảng, và được tái thể hiện tại Điều 4 và Điều 57 của dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992.

*TỬ HUYỆT ĐỘC QUYỀN LÃNH ĐẠO

Trong thế giới văn minh, quyền lãnh đạo đất nước của một đảng chính trị chỉ có thể giành được thông qua tranh đấu và bầu cử dân chủ. Kể cả khi đang cầm quyền, đảng vẫn phải phấn đấu liên tục, để thuyết phục Nhân dân tin tưởng và tiếp tục trao cho quyền lãnh đạo.

Không thể lấy công lao trong một giai đoạn quá khứ để bù lại cho hiện tại yếu kém, với bao sai lầm, tội lỗi, và áp đặt cho cả tương lai vô định. Nếu cứ từng có công là được cầm quyền vĩnh viễn, thì ĐCSVN phải trả lại chính quyền cho triều đình nhà Nguyễn, và triều đình nhà Nguyễn lại phải trả lại chính quyền cho các triều đình trước đó. Thế là khởi động cho một quá trình truy hồi dằng dặc, mà không thể tìm được điểm kết thúc. Hơn nữa, thời gian qua đi, giờ đây nắm quyền lực bao trùm đất nước lại là những người vốn chỉ đi theo hoặc ăn theo cách mạng, hay từng được cách mạng o bế và cưu mang mà thôi. Nếu họ từng có công, thì chưa chắc bù nổi những lỗi lầm đã gây ra. Phần lớn những người có công đáng kể, những công thần của chế độ, đã qua đời, hoặc nếu còn sống thì đã về hưu, và có lẽ đang đau lòng vì phải chứng kiến sự nghiệp cách mạng của thế hệ mình bị phản bội.

Không thể coi quyền lãnh đạo đất nước của bất kỳ đảng phái nào là đương nhiên, và vì vậy không thể ghi điều đó vào Hiến pháp. Vả lại, nếu quyền đó đã là đương nhiên, được mọi người mặc nhiên thừa nhận, thì cũng chẳng cần ghi vào Hiến pháp làm gì, để khỏi gây phản cảm một cách không cần thiết. Nếu một điều không phải là đương nhiên và không được tất cả mọi người thừa nhận, mà vẫn bất chấp, áp đặt bằng được trong Hiến pháp, thì chỉ riêng việc làm đó đã khắc họa xong tính dân chủ và tính hợp pháp của đảng và chế độ.

Nếu ĐCSVN được đa số Nhân dân tin cậy và ủng hộ, thì bất cứ cuộc tổng tuyển cử dân chủ nào cũng đưa lại một kết quả tất yếu, đó là trao cho đảng quyền lãnh đạo đất nước. Cho nên, khi khẳng định rằng "bỏ điều 4 Hiến pháp là tự sát", thì có nghĩa đã mặc nhiên thừa nhận thực trạng tệ hại của đảng, khiến đa số Nhân dân không thể đồng tình ủng hộ và chắc chắn sẽ không bầu cho đảng. Nếu nghĩ là mình không còn xứng đáng, không còn được đa số Nhân dân tín nhiệm, mà vẫn dùng Hiến pháp để áp đặt bằng được vai trò lãnh đạo, thì có còn tử tế và vì Dân nữa hay không?

Con người muốn tồn tại và phát triển thì không thể khước từ thử thách, không thể lẩn tránh đối đầu. Ngược lại, phải chấp nhận thử thách, vượt qua thử thách mà vươn lên. Nếu một đứa trẻ luôn được o bế trong căn nhà vừa được vô trùng, vừa được điều hòa nhiệt độ một cách tuyệt đối, thì sẽ dễ bị đổ bệnh khi ra khỏi cửa. Nếu con cái được bố mẹ quá bao cấp, kèm cặp từng li từng tí, thì sẽ dễ ngã gục khi bước vào cuộc sống tự lập trong xã hội. Để tránh bệnh tật, hàng tỷ người trên thế giới chấp nhận tiêm vắc-xin, nhằm phát triển khả năng miễn dịch, tức là chủ động đưa cơ thể mình vào trạng thái thử thách. Muốn khỏe, con người không thể ỳ ra, mà phải thường xuyên khổ luyện dưới hình thức thể dục. Không có cạnh tranh, không có thi đua (thực chất), thì con người không thể khá lên được.

Không chỉ từng cá thể, mà cả quần thể, với tư cách tổ chức, đảng phái, hay cả xã hội, cũng phải biết đương đầu với thử thách. Vì biết tận dụng cuộc cạnh tranh giữa hai hệ thống chính trị trên thế giới để tự hoàn thiện, để giành phần thắng trong cuộc chiến tranh lạnh, nên các nước tư bản hàng đầu đã phát triển vượt bậc, không chỉ về kinh tế, khoa học và công nghệ, mà cả về dân chủ và phúc lợi xã hội, cũng như về quyền con người.

Ngược lại, các nước trong phe xã hội chủ nghĩa đã xử lý sai tình huống và quan hệ địch ta. Nhìn đâu cũng thấy địch, kể cả trong Dân, nên nhiều khi đối xử với Dân cũng giống như với địch, khiến dần dần mất Dân. Ỷ thế vào cường quyền, Đảng Cộng sản Liên Xô đã đầu têu trong việc cấm đảng phái khác hoạt động, để rồi sau này ĐCSVN cũng nối gót sai lầm. Các nước khác trong phe xã hội chủ nghĩa chấp nhận đa đảng, nhưng cũng chỉ là hình thức. Dân chủ xã hội và quyền con người bị bóp nghẹt, khiến tinh thần và trí tuệ cũng bị lụi tàn. Tưởng rằng như vậy thì các đảng cộng sản sẽ rảnh tay, có thể tập trung lực lượng chiến đấu với kẻ thù chính ở hệ thống bên kia, nhưng kết quả thì ngược lại. Kinh tế suy sụp, lòng Dân ly tán, khiến hệ thống chính trị được dày công xây dựng suốt hơn nửa thế kỷ bị phá từ trong phá ra, đổ rụp trong chốc lát, làm cho đối thủ cũng bị bất ngờ đến ngỡ ngàng.

Họa đôi khi cũng là phúc, nếu biết rút ra bài học hợp lý từ thảm họa. Nếu quay ra chấp nhận cạnh tranh một cách dân chủ trong xã hội đa đảng, đa nguyên, ĐCSVN sẽ buộc phải lựa chọn những người lãnh đạo thuộc loại ưu tú nhất, và chắc chắn sẽ chọn được hàng ngũ lãnh đạo tốt hơn gấp bội lần so với đội hình đương nhiệm, kể cả tài lẫn đức. Mọi phần tử thoái hóa, tham nhũng sẽ bị vạch trần và bị đào thải. Trong ba triệu đảng viên không thiếu người tài, người tốt. Vấn đề là phải dùng dân chủ để giải phóng tiềm năng bị độc quyền giam hãm bấy lâu. Không chỉ dựa vào nội lực, dân chủ xã hội còn cho đảng thêm cả sức mạnh từ ngoài đảng. Nếu đảng cầm quyền không tự nhận ra tồn tại yếu kém của mình, thì các đảng đối lập cũng sẽ vạch ra cho. Chẳng cần đến những nghị quyết vô dụng, những màn kịch phê bình – tự phê bình giả dối và lố bịch, thì ĐCSVN vẫn có thể vươn lên, tốt hơn hẳn hiện tại, để được Nhân dân tin tưởng mà trao quyền lãnh đạo.

Tiếc rằng, lãnh đạo của ĐCSVN lại phản ứng như gã tài xế ù lì, chỉ biết nghiến răng tăng ga, khi cỗ xe đang lao xuống đầm lầy. Một mặt, đảng càng suy sụp thì họ càng bóp nghẹt dân chủ trong đảng, dân chủ trong xã hội, và càng hạn chế quyền con người, nhằm duy trì quyền lực bằng bạo lực. Mặt khác, giới cầm quyền tranh thủ tham nhũng, đua nhau vơ vét, tước đoạt cả tài sản của Dân. Chính họ, chứ không phải thế lực thù địch nào khác, đã và đang phá nát ĐCSVN. Trạng thái độc đảng đã triệt tiêu sức chiến đấu và bản năng sống lành mạnh của đảng. Buông thả trong thế độc quyền, ĐCSVN đang tự tha hóa, tự hủy diệt, như cỗ xe không phanh, lao xuống dốc, hướng thẳng tới vực thẳm.

Có ý kiến đề xuất tăng cường dân chủ trong nội bộ đảng để bù lại, để tự gột rửa và điều trị căn bệnh ung thư đã bước sang giai đoạn di căn. Nhưng không thể tồn tại dân chủ trong một đảng độc quyền. Chỉ có dân chủ ngoài xã hội mới thúc đẩy dân chủ trong đảng, chứ không phải ngược lại.

Khước từ dân chủ xã hội, trong đó có thể chế đa đảng, ĐCSVN không chỉ gây thêm thù oán với Dân, mà còn tự tước bỏ khả năng đề kháng và hy vọng chữa trị căn bệnh nan y của chính mình. Sự bảo thủ kiêu ngạo đã bịt mắt giới lãnh đạo, khiến họ cố tình làm ngơ trước thực tế là: Đảng Nhân dân Camphuchia, một đảng từng được ĐCSVN nâng đỡ và phải đương đầu với hoàn cảnh khó khăn gấp bội, vẫn có thể giữ được quyền lãnh đạo đất nước thông qua bầu cử, mà không cần phải bức hại đa nguyên, không cần phải cưỡng bức Hiến pháp.

Cần phải nói thêm rằng: Quy định ĐCSVN là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội không có nghĩa nó là lực lượng lãnh đạo duy nhất, càng không phải là đảng duy nhất được phép tồn tại. Do đó, kể cả khi duy trì Điều 4 của Hiến pháp 1992, thì việc ngăn cấm các đảng phái chính trị khác thành lập và hoạt động là vi phạm quyền tự do hội họp, lập hội, được quy định tại Điều 69, Hiến pháp 1992 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

**TỬ HUYỆT SỞ HỮU TOÀN DÂN VỀ ĐẤT ĐAI

Hiến pháp 1946 không đề cập đến đất đai. Hiến pháp 1960 chỉ quy định đất hoang thuộc sở hữu của toàn dân. Nhưng Hiến pháp 1980 và Hiến pháp 1992 thì quy định (toàn bộ) đất đai thuộc sở hữu toàn dân.

"Sở hữu toàn dân" lại có nghĩa là chẳng người dân nào có quyền sở hữu. Trớ trêu thay, nhân danh "sở hữu toàn dân" để tước đi quyền sở hữu của toàn dân. Những mảnh đất vốn dĩ có chủ, được khai hoang, được trao đổi, mua bán, hay được thừa kế hợp pháp từ bao đời, nay bỗng nhiên trở thành vô chủ. Bộ máy cầm quyền, vốn dĩ chẳng có gì, mà nay lại chiếm được tất cả, trong đó có quyền quyết định về đất đai trong cả nước.

Để vận động hàng chục triệu nông dân giúp đỡ cướp chính quyền, ĐCSVN đã giương khẩu hiệu "dân cày có ruộng". Chữ "có ruộng" ở đây đương nhiên là "sở hữu ruộng đất", chứ không phải chỉ là "có quyền sử dụng đất". Sau khi giành được chính quyền ở miền Bắc, đảng đã lấy ruộng của người giàu chia cho người nghèo, rồi tiếp đó lại vận động nông dân góp ruộng để làm ăn tập thể, trong mô hình hợp tác xã nông nghiệp. Khi đã giành được chính quyền trong cả nước, lãnh đạo ĐCSVN quyết định quốc hữu hóa đất đai, dưới hình thức "sở hữu toàn dân". Nếu biết trước kết cục sẽ mất đất như vậy, liệu hàng triệu người có còn theo đảng, giúp đảng giành chính quyền nữa hay không?

Khi chính quyền tử tế, có khả năng sử dụng đất đai một cách vô tư, hợp lý và công bằng, thì sở hữu toàn dân về đất đai có thể tạo ra một sức mạnh cộng hưởng để xây dựng đất nước. Và người dân có thể tự an ủi rằng mình hy sinh bớt lợi ích cá nhân để phục vụ lợi ích cộng đồng, trong đó có cả bản thân và gia đình mình. Nhưng khi chính quyền tham nhũng thì sở hữu toàn dân về đất đai gây ra đại họa, không chỉ làm khổ muôn dân, mà phá nát cả chính quyền. Chỉ mất mấy giây hạ bút, kẻ mang danh "công bộc" đã có thể vơ về cả đống tiền của, mà một người lao động chân chính lăn lộn cả đời cũng không kiếm nổi. Chỉ với mấy chữ ký loằng ngoằng của mấy kẻ có chức quyền, hàng trăm, hàng ngàn người dân đã bị tước mất đất đai, nơi họ đang làm ăn, sinh sống, trở thành dân oan, lang thang khiếu kiện khắp nơi. Càng duy trì sở hữu toàn dân về đất đai, thì càng gia tăng oán hận của Dân, càng sinh sôi tham nhũng trong tầng lớp lãnh đạo, và càng đẩy nhanh quá trình tự hủy diệt của chế độ.

Bộ máy cầm quyền đầy ắp những kẻ tha hóa, cấu kết với bao kẻ vốn đã lưu manh từ trước khi chen chân vào chốn quan trường. Cái thứ "sở hữu toàn dân" ngon lành và dễ ăn như thế, làm sao kìm nổi lòng tham? Có thể những người đã no nê cũng tán thành tư nhân hóa đất đai, vừa giũ bỏ được cái nguồn kiếm chác béo bở đã trở thành "của nợ", vừa có được quyền sở hữu vĩnh viễn cho số đất đai đã thu gom bấy lâu. Nhưng những vị còn chưa thấy đủ no và những kẻ kế cận đang mong chờ đến lượt mình được vơ vét thì lại không dễ buông tha.

Muốn nuốt thì hóc, mà muốn nhả ra cũng không hề dễ. Tư nhân hóa đất đai thế nào? Trao quyền sở hữu cho ai và trao bao nhiêu? Khi còn là sở hữu toàn dân thì chủ đất cũ đành chịu lặng thinh. Nhưng khi mảnh đất vốn của mình lại được giao cho một người lạ hoắc sở hữu, thì chủ cũ đâu dễ chịu ngồi im. Đất đai vốn dĩ nằm trong trạng thái phân bổ tương đối ổn định và hợp lý về mặt lịch sử, mấy chục năm qua bị đẩy vào tình trạng hỗn loạn. Nếu bây giờ muốn sửa chữa sai lầm, lập lại trật tự, thì lại quá khó. Hoàn cảnh thực tại giống như gã phàm ăn nuốt phải lưỡi câu: Nuốt tiếp thì vướng cước và có thể bị chọc thủng dạ dày, mà lôi ra thì móc vào cổ họng.

Thách thức vượt quá năng lực tư duy và hành động của những đầu óc u mê, trí tuệ giáo điều. Biết làm gì ngoài việc câu giờ, dồn hậu họa lên đầu những người kế nhiệm?

Quả là rất khó để thoát ra khỏi tình trạng sa lầy về sở hữu đất đai. Sai lầm càng lớn thì khắc phục càng khó. Song lãnh đạo ĐCSVN cần xác định rằng họ có trách nhiệm giải thoát Dân tộc ra khỏi bãi lầy, mà chính đảng đã đẩy Dân tộc xuống. Nếu biết huy động trí tuệ của Dân tộc và tạo được sự đồng thuận của Nhân dân, thì khó mấy cũng làm được. Cách làm như thế nào không phải là chủ đề trao đổi của bài này.

*
* *
Quy định trong Hiến pháp về quyền lãnh đạo đương nhiên của ĐCSVN đối với Nhà nước và xã hội tưởng để đảng trường tồn, nhưng lại là điều khoản khai tử của ĐCSVN, khai tử khỏi lòng Dân và khai tử khỏi cuộc sống chính trị.

Quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước quản lý như cỗ máy khổng lồ, từng phút từng giờ đùn ra hàng đống thuốc nổ, nén chặt vào lòng Dân. Nó giống loại ma túy cực độc, có thể thỏa mãn cơn nghiện tham lam vô biên của giới cầm quyền, nhưng cũng tăng tốc quá trình tự hủy diệt của ĐCSVN và chế độ do đảng dựng nên.

Vì vậy, nếu muốn bảo vệ ĐCSVN và chế độ này, thì cần phải nhanh chóng loại bỏ hai quy định đó ra khỏi Hiến pháp.

Ngược lại, nếu muốn gạt bỏ sự lãnh đạo của ĐCSVN, thì có thể sẽ sớm được toại nguyện, nếu tiếp tục duy trì hai quy định ấy trong Hiến pháp, bởi lẽ không có cách phá nào nhanh hơn là tự phá.

Hà Nội, 11/01/2013

---------------------------
(*) Hoàng Xuân Phú

Giáo sư, Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Nghiên cứu viên 1984, Phó giáo sư 1992, Giáo sư 1996)

Tổng biên tập của Vietnam Journal of Mathematics (Từ 2011)

Viện sĩ (Korrespondierendes Mitglied) của Viện Hàn lâm Khoa học Heidelberg (Heidelberg Academy of Sciences and Humanities, Heidelberger Akademie der Wissenschaften) (Bầu năm 2004)

Viện sĩ (Korrespondierendes Mitglied) của Viện Hàn lâm Khoa học Bavaria (Bavarian Academy of Sciences and Humanities, Bayerische Akademie der Wissenschaften) (Bầu năm 2010)

Viện sĩ (Fellow) của Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới - vì sự tiến bộ của khoa học ở các nước đang phát triển (TWAS, The World Academy of Sciences - for the advancement of science in developing countries) (Bầu năm 2013)

Viện sĩ (Außerordentliches Mitglied) của acatech - Viện Hàn lâm Khoa học Kỹ thuật CHLB Đức - National Academy of Science and Engineering, Germany - Deutsche Akademie der Technikwissenschaften (Bầu năm 2019)