Trong Email ngày 01/4/2011, GS Hoàng Tụy đã viết cho tôi mấy dòng như sau:
“Kính gửi anh Khương,
Xin phép được gọi anh như vậy cho đỡ kiểu cách hình thức. Đọc hai bài thơ của anh tôi nhớ Quảng Nam quá chừng và càng thương, càng nhớ, càng xót xa.
Xin cám ơn anh.”

Hai bài thơ đó là:

Quảng Nam, quê tôi (*)

Tôi xa Quê những bốn mươi năm,
Tim vẫn đập cùng Quê suốt mười bốn ngàn sáu trăm ngày ấy.
Lòng vẫn cưu mang tất cả những gì đã nghe, đã thấy, …
Từ thuở lọt lòng cho đến lúc phải xa Quê.
Nhớ sông Thu Bồn trong những chuyến đi, về,
Dâu, bắp (1) xanh non suốt hai bờ sông thần thánh.
Nhớ đèo Le với những trái sim to, chín mọng.
Nhớ Hội An tiếng chuông vọng chùa Cầu.
Nhớ Quế Lộc, xã tôi, có hai hồ nước nóng gần nhau,
Hơi nước bốc trắng phau cả một vùng thung lũng …

Nhớ tất cả những Người con kiên trung, anh dũng,
Những Con người “hay cãi” (2) của Quảng Nam ta:
Nhớ Phan Châu Trinh, nhớ Huỳnh Thúc Kháng, nhớ Tiểu La,
Nhớ Trần Quí Cáp, nhớ Trần Cao Vân, nhớ Thái Phiên, nhớ Hoàng Diệu,
Nhớ Ông Ích Khiêm, … nhớ những Người con trung hiếu
Chỉ với Nhân dân, với Tổ quốc mà thôi!
Phải trái phân minh, đen trắng rạch ròi!

Nhớ quả bòn bon ngọt thơm kì lạ,
Từng được mệnh danh là quả nam trân.
Nhớ câu ca, từ thuở mới chào đời, tiếng mẹ vang ngân:
“Ngó lên Hòn Kẽm đá dừng,
Thương cha nhớ mẹ quá chừng bậu (3) ơi!
Thương cha nhớ mẹ thì về,
Nhược bằng (4) thương kiểng (5) nhớ quê thì đừng …” (6)

Và nhớ bia mộ ông bà rêu bám từng nét chữ,
Các em, các cháu có gìn giữ, sửa sang?
Tôi tự trách mình trong bấy nhiêu năm,
Không viếng mộ, chẳng trồng hoa trên mộ!

Và dù vào Sài Gòn hay ra Hà Nội,
Tôi vẫn không quên giọng nói Quảng Nam mình:
Mộc mạc, chân phương, ấm áp, thân tình, …
“Đi khắp thế gian,cũng đừng quên Quê mình anh hỉ!”
Lời nhắn nhủ đơn sơ mà nặng tình, nặng nghĩa,
Tình Quê hương, nghĩa với nơi cắt rốn chôn nhau.

Tôi vững lòng tin là con, cháu mai sau
Sẽ vẫn giữ cốt cách của cha ông thuở trước.
Cốt cách Quảng Nam ngàn năm bất diệt.
Và tôi nguyện trọn đời, sống như một người con của Quảng Nam thứ thiệt:
Trung thực, chân thành, “hay cãi”, thẳng ngay
Và nghĩa, tình trọn kiếp chẳng hề phai!

Ninh Thuận, 24-4-2009
PHAN THÀNH KHƯƠNG

(*) Quảng Nam vốn gồm cả Đà Nẵng. Đà Nẵng là đứa con đã trưởng thành của Quảng Nam, vừa được cho ở riêng.
1- Bắp = ngô.
2- Dân gian có câu: “Quảng Nam hay cãi …” . Cãi ở đây có nghĩa là bàn cãi, tranh cãi, phản biện để tìm ra chân lí, lẽ phải, ghét thói độc đoán, chuyên quyền và tuyệt nhiên không phải là “cãi chày cãi cối”.
3- Nhược bằng = nếu mà.
4- Bậu = bạn.
5- Kiểng = cảnh.
6- Ca dao Quảng Nam.

Phan Châu Trinh như tôi hiểu

Là một người yêu Nước và thương Dân,
Ông sống một đời vì Dân, vì Nước.
Là một người dẫn đường, đi trước,
Ông tiên phong cổ xuý DÂN CHỦ ở Việt Nam.
Trước cả Mohandas Karamchand Gandhi [1],
Trước cả Martin Luther King, Jr. [2],
Ông đề xướng BẤT BẠO ĐỘNG
Để đấu tranh giành Tự do, Độc lập.

Bởi tin, yêu Con Người,
Ông quyết không dùng súng, đạn.
Làm Cách mạng để cứu Nước, cứu Dân,
Ông quyết không thèm vay mượn
Những học thuyết của người ta để tròng lên cổ Dân ta!
Ông dựa vào Dân mình để cứu lấy Người mình:
KHAI DÂN TRÍ, CHẤN DÂN KHÍ, HẬU DÂN SINH [3],
Một chữ Dân viết hoa trong lòng Người tin yêu Dân nhất.
Ông chủ trương DUY TÂN để tiến lên phía trước.
Đổi mới Con Người để đổi mới Quê hương, Tổ quốc.
Và đường lối ấy, nếu đã được thi hành trong hiện thực
Thì ngày nay, Việt Nam đã là một nước phú cường.

Yêu vợ, thương con, Ông viết những dòng đơn sơ, chân thật
Cho vợ, con Ông … mà đọc lại, tôi không thể cầm nước mắt.

Phan Châu Trinh
Là một Người rất Con Người
Của Quảng Nam, quê hương Ngũ Phụng tề phi [4],
Của dân tộc Việt Nam hơn bốn nghìn năm văn hiến
Và của Nhân loại văn minh, tiền tiến.

Kỉ niệm 136 năm Ngày sinh Phan Châu Trinh (9.9.1872 – 9.9.2008)
PHAN THÀNH KHƯƠNG

[1] Mohandas Karamchand Gandhi (1869-1948) là người đã lãnh đạo cuộc đấu tranh bất bạo động để giành độc lập cho Ấn Độ.
[2] Martin Luther King Jr. (1929-1968) là nhà hoạt động dân quyền người Mĩ gốc Phi, đoạt giải Nobel Hoà bình năm 1964.
[3] Mở mang nhận thức, tri thức của Dân; chấn hưng ý chí, chí khí, khí phách của Dân; làm cho đời sống của Dân được đầy đủ, hùng hậu.
[4] Năm con phượng cùng bay lên. Trong kì thi năm 1898, Quảng Nam có 5 vị cùng đỗ đại khoa – 3 Tiến sĩ: Phạm Liệu, Phan Quang, Phạm Tuấn và 2 Phó bảng: Ngô Lí, Dương Hiển Tiến.

Chân dung Phan Châu Trinh của Họa sĩ Vĩnh Trần Thế (Trần Thế Vĩnh)

Cây và người

Người dùng một que nhỏ để xoi một lỗ nhỏ, trồng cây.

Khi người đứng lên, cây cao chưa tới mắt cá chân người.

Như một que tăm, cây bé bỏng, yếu mềm, đáng thương quá đỗi!

Người cần mẫn chăm sóc cho cây,

Tưới cho cây những gàu nước mát.

Và, cây cứ thế lớn lên!

Nhiều thập niên sau, khi tóc người bạc trắng,

Cây tỏa rợp một vòm xanh rộng lớn,

Cây cao mấy chục mét, gốc cây to đến nỗi người ôm không xuể.

Một ngày hè nóng nực, người đến nghỉ dưới gốc cây.

So với cây, người lại bé bỏng, yếu mềm, đáng thương quá đỗi!

Và khi người ốm đau, bệnh tật,

Một miếng vỏ cây, một nắm lá, nắm hoa, nắm hạt, …

Cũng đủ giúp người phục hồi sức lực

Và đến khi người giã từ cõi đời bụi bặm,

Cây tặng cho người sáu tấm ván ngắn dài để về với đất.

Và, thân xác người lại làm dưỡng chất nuôi cây.

Cây với người muôn đời là Bạn!

Ninh Thuận, ngày 01.6.2007

PHAN THÀNH KHƯƠNG